De landelijke verkiezingen vorige week hebben tot een aardverschuiving geleid in het partijenlandschap. De grote winnaars zijn PVV en NSC, en ook PvdA-Groenlinks. De regeringspartijen hebben flink ingeleverd, behalve VVD, D-66 en ChristenUnie, vooral het CDA dat nog maar 5 kamerzetels over heeft. Al met al een stevige ruk naar rechts.
Het ligt dus voor de hand dat de PVV, Geert Wilders dus, het voortouw neemt bij de vorming van een nieuw kabinet. Een coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB haalt een kamermeerderheid van 88 zetels. Echter zowel de VVD als NSC hebben zeer gereserveerd gereageerd op deze optie. De VVD wil vooralsnog alleen als gedoogpartner meedoen en geen ministers leveren. NSC wil zekerheid over het respecteren van de grondwet. En de door Wilders aangewezen verkenner is gestopt voor hij begonnen was vanwege vermeende fraude in het verleden. Gaat het Wilders lukken een kabinet te formeren?
Als tweede optie komt de PvdA-Groenlinks in beeld, na de PVV de grootste partij. Een kabinet van PvdA-Groenlinks, VVD, NSC en D-66 kan rekenen op een meerderheid van 78 kamerzetels in de 2e Kamer, maar heeft een minderheid in de 1e Kamer. Ook de BBB erbij dus? Echter zowel de VVD als NSC hebben aangeven niet te willen meedoen in een centrumlinkse coalitie. Bovendien is het de vraag of voor zo’n kabinet wel maatschappelijk draagvlak is. Immers de grote winnaar, de PVV, belandt dan in de oppositie.
Het worden waarschijnlijk moeizame en langdurige formatiebesprekingen. Intussen ging het tijdens de verkiezingen niet over milieu- en klimaat beleid, beide stagnerend zolang er een demissionair kabinet regeert. De voorgestelde zeer kostbare uitkoop van “piekbelasters” komt niet van de grond en is aangetoond weinig effectief, de klimaattransitie lijkt op schema maar gaat stagneren door ad-hocbeleid en een elektriciteitsnet met te weinig capaciteit, de beperking van het vliegverkeer kan niet doorgaan vanwege internationale verdragen, en het klimaatgeld gaat teveel alleen naar mensen met hoge inkomens en het grote bedrijfsleven. Daarmee dreigt ook de woningbouw nog meer vertraging op te lopen en wordt het wantrouwen jegens de overheid verder gevoed.
Intussen gaat het ook met de landbouw en de bodem niet goed. De transitie naar duurzame kringlooplandbouw komt te langzaam op gang en de bodem verzuurt door een nog steeds veel te hoge stikstofdepositie. Uit een recent gepubliceerd rapport over de positieve effecten van het opbrengen dan steenmeel of dolomietkalk op droge en natte heidevelden blijkt dat het positieve effect hiervan veel kleiner is dan het gecombineerde negatieve effect van de stikstofdepositie en de klimaatverandering, lees de extreem droge zomers van de afgelopen jaren. En dat zal voor de bossen en andere natuur op de slecht gebufferde zandgronden niet anders zijn. De milieuruimte is op, ook in de bodem.
De Omgevingswet gaat ongetwijfeld van kracht worden per 1 januari a.s., ondanks een nog slecht functionerend Digitaal Stelsel Omgevingswet. Immers, dat was geen issue tijdens de verkiezingen, net als het stikstof- en klimaatbeleid. De bodemsaneringsoperatie zal hieronder niet gaan lijden, zij het dat onduidelijk is hoe het zal gaan met het grondwater-saneringsbeleid. En dat terwijl de winning van drinkwater van voldoende kwaliteit inmiddels ook onder druk staat, o.a. vanwege toenemende watervervuiling met medicijnresten en PFAS. Want met de bevolkingsgroei neemt ook de behoefte aan schoon drinkwater toe. En dat wordt vooral in Oost- en Zuid-Nederland een probleem.
De vraag is op welke wijze een nieuw kabinet deze milieuproblemen denkt te gaan oplossen en dat geldt ook de woningbouwopgave, de zorg, de aardbevingsschade in Groningen en het toeslagenschandaal. Dat wordt nog een hele puzzel, of we nu een rechtse en centrumlinkse coalitie krijgen. Immers een nieuw kabinet moet ook nog gaan bezuinigen en tegelijkertijd het vertrouwen van de burger terugwinnen. Het worden spannende tijden.
Anton Roeloffzen
Reageren op deze column kan hier: LinkedIn
